Tombak to stop miedzi i cynku, który przypomina złoto. Wielu oszustów wykorzystuje ten fakt, produkując podrabianą biżuterię i inne wyroby, chcąc zarobić w ten sposób pieniądze. Czy są sposoby na odróżnienie złota od tombaku? Oczywiście, można to zrobić m.in. za pomocą dokładnych oględzin, zważenia przedmiotu czy wykorzystując magnes. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym jest tombak oraz poznaj wszystkie sposoby pozwalające odróżnić złoto od tombaku.
Złoto i jego historia
Złoto to jeden z pierwszych metali szlachetnych wykorzystywanych przez człowieka. Wydobywany jest w postaci samorodków, grudek lub blaszek w kopalniach, które zlokalizowane są praktycznie na wszystkich kontynentach.
Złoto w starożytnym Egipcie i Mezopotamii
Pierwsze wzmianki o złocie, jak wynika z danych historycznych, zostały udokumentowane w starożytnym Egipcie około 3000 lat p.n.e.. W tamtych czasach metal ten traktowano jako symbol boskiej mocy i nieśmiertelności.
Następnie w Mezopotamii, czyli około 2500 lat p.n.e., Babilończycy wprowadzili system, w którym określona waga złota odpowiadała konkretnej wartości. To przyczyniło się do utworzenia przepisów dotyczących pożyczek i odsetek wyrażonych właśnie w tym metalu.
Pierwsze złote monety i złoty standard
Kolejnym etapem była produkcja złotych monet używanych jako pieniądz czy stworzenie systemu, w którym waluty krajowe były bezpośrednio powiązane ze złotem – tzw. złoty standard. Został on przyjęty przez większość światowych gospodarek i utrzymywał się aż do 1929 roku, kiedy to rozpoczął się Wielki Kryzys.
Dopiero pod koniec II wojny światowej stworzono nowy międzynarodowy system monetarny. Jego główne postanowienia obejmowały m.in. ustanowienie dolara amerykańskiego jako światowej waluty rezerwowej i powiązanie go ze złotem po stałym kursie 35 dolarów za uncję.
W 1971 roku Stany Zjednoczone jednostronnie zerwały powiązanie dolara ze złotem. To wydarzenie, znane pod nazwą „szok Nixona”, oznaczało początek nowej ery na światowych rynkach. I chociaż złoto straciło swoją oficjalną rolę w systemie monetarnym, to nie straciło na znaczeniu, a wręcz przeciwnie, stało się ważnym aktywem inwestycyjnym, o czym świadczy cena złota, która wzrosła od tego czasu z około 35 dolarów za uncję do ponad 2000 dolarów za uncję obecnie.
Czym jest tombak?
Tombak, określany również jako mosiądz czerwony, to stop składający się z 80% miedzi i 20% cynku. Pochodzi z Indonezji i ze względu na tak dużą ilość miedzi w stopie, uzyskuje on czerwono-żółtą barwę, która jest niemal identyczna do koloru prawdziwego złota. To sprawia, że wykonana biżuteria z tombaku łudząco przypomina tą wykonaną ze stopu złota niższej próby, który używany jest do produkcji pięknych i stylowych wyrobów jubilerskich.
Jednak warto wiedzieć, że chociaż z wyglądu tombak przypomina złoto i często wykorzystywany jest do fałszowania szlachetnego kruszca, to w rzeczywistości jest praktycznie bezwartościowy. Co więcej, nie jest on odporny na działanie czynników zewnętrznych (np. woda, kwasy), z czasem śniedziejąc i tracąc swój połysk.
Zastosowanie tombaku
Tombak posiada wiele różnych zastosowań, ale przede wszystkim używany jest do:
- platerowania naczyń i elementów ozdobnych w rzemiośle artystycznym,
- produkcji blaszanych instrumentów dętych,
- tworzenia armatury (np. rurek syfonowych),
- wyrobu pocisków do karabinów i broni palnej,
- wytwarzania biżuterii.
Jednak zdecydowanie najczęściej tombak wykorzystywany jest do produkcji biżuterii, która następnie oferowana jest jako imitacja złota przez wielu nieuczciwych sprzedawców, którzy liczą na łatwy i szybki zysk. To spowodowało, że tombak zyskał miano “złota głupców”.
Niestety, na rynku złota nie brakuje okazjonalnych ofert w wyjątkowo niskich cenach, na które wciąż dają się nabrać potencjalni klienci, chcący zaoszczędzić na kupnie królewskiego kruszca. Szczególnie widoczne jest to na różnych stronach internetowych, a także na bazarach czy podczas podróży zagranicznych (np. w krajach arabskich). Dlatego warto pamiętać, że w przypadku złota, jego podejrzanie niska cena może świadczyć o próbie fałszerstwa.
Złoto a tombak – różnice
Pomiędzy złotem z tombakiem obserwuje się wiele różnić. Jedną z nich jest reagowanie na warunki zewnętrzne. Metale szlachetne, w tym czyste złoto, są odporne na wilgoć, wodę czy kwasy. Co więcej, są w stanie przetrwać w niezmienionej formie pod wodą czy zakopane głęboko pod ziemią. Tombak natomiast z czasem śniedzieje, rdzewieje i z błyszczącego zmienia się na matowy. Jest również podatny na uszkodzenia mechaniczne.
Kolejną różnicą są oznaczenia. Tombak oznacza się na wyrobach trzyliterowym zapisem “MET”, oznaczającym metal. Z kolei wyroby ze złota powinny posiadać oznaczenie próby, z jakiej zostały wykonane. Znalezienie próby na biżuterii (np. 916 lub 750) świadczy o autentyczności złota. Takie oznaczenie tego szlachetnego kruszcu można również znaleźć na złotych monetach bulionowych i złotych sztabkach inwestycyjnych.
Metody pozwalające odróżnić złoto od tombaku
Istnieje wiele metod, które pomagają odróżnić złoto od tombaku. Co więcej, większość z nich można przeprowadzić w zaciszu własnego domu. Jak sprawdzić autentyczność złota, aby nie stać się ofiarą oszustwa?
Dokładne oględziny
Każdy zakup zawsze należy rozpocząć od dokładnego obejrzenia wybranego przedmiotu. To najprostsza metoda, która pozwala na pierwszy rzut oka zobaczyć ewentualne uszkodzenia, przetarcia, nierówną barwę czy rysy.
Sprawdzenie koloru
Chociaż barwa tombaku i złota jest zbliżona, to wprawione oko bez problemu zauważy różnicę, ponieważ tombak jest bardziej czerwonawo-żółty, a złoto charakteryzuje się ciepłym, żółtym odcieniem.
Jednak czasami zewnętrzne oględziny mogą nie być wystarczające, aby jednoznacznie stwierdzić autentyczność złota. Jest to trudne w przypadku, kiedy złote wyroby pokryte są patyną, czyli charakterystycznym nalotem, powstającym pod wpływem warunków atmosferycznych.
Więcej o tym, czym jest patyna i jak wpływa na wartość złota przeczytasz w naszym artykule: “Co to jest patyna”.
Pozostawianie plam
W związku z tym, że złoto nie rdzewieje i nie śniedzieje, to nie pozostawia plam na ciele. Jeśli jednak sprawdzany przedmiot pozostawia brudzący nalot, to nie jest to złoto, a tombak. Plamy po biżuterii ze stopu miedzi i cynku mogą pojawić się m.in. pod wpływem ludzkiego potu.
Szukanie cechy probierczej
Kolejną metodą, która pozwala odróżnić złoto i tombak jest cecha probiercza. Najlepiej szukać ją przy pomocy lupy. W przypadku złota będzie to wybity wizerunek rycerza, a na tombaku oznaczenie “MET”.
Jeśli na biżuterii brak jest takiego oznaczenia, to najprawdopodobniej jest to fałszywka wykonana z tombaku.
Zważenie kupowanego przedmiotu
Złoto jest cięższe od wielu innych metali, co sprawia, że zważenie wyrobu z królewskiego kruszca może stanowić potwierdzenie jego autentyczności. Gęstość złota wynosi około 19,3 g, ale może się wahać w dół do 15,5 g na centymetr sześcienny w zależności od próby złota. Gęstość tombaku natomiast to zaledwie 8,3 g. Jest to zatem spora różnica, pozwalająca rozpoznać złoto domowym sposobem.
Próba magnesu
Kupując złoto można również przeprowadzić próbę za pomocą magnesu, która daje szybką odpowiedź, czy ma się do czynienia ze złotem czy tombakiem. Co istotne, siła oddziaływania magnesu zależy od zawartości czystego złota w biżuterii.
Czyste złoto nie posiada właściwości magnetycznych, więc nie będzie oddziaływać z magnesem, ale produkty niższej próby, jak np. złota moneta Krugerrand, mogą w niewielkim stopniu z nim reagować. Jeśli jednak wyrób jest mocno przyciągany przez magnes, to prawdopodobnie jest to tombak.
Próba z kwasem azotowym
Kolejną, bardziej zaawansowaną próbą, jest sprawdzenie złota kwasem azotowym. Substancja ta rozpuszcza wiele metali, ale nie złoto. Jednak ta metoda powinna być przeprowadzana z najwyższą ostrożnością, ponieważ w przypadku przedmiotu ze złota niższej próby, może dojść do częściowego zniszczenia. Jest to spowodowane tym, że kwas będzie reagował z metalami nieszlachetnymi, które znajdują się w stopie złota.
Wykorzystanie cieczy probierczej
Bezpieczniejszym sposobem testowania złota jest użycie specjalnego preparatu – cieczy probierczej, która szybko pozwala sprawdzić, jaki to metal. Wystarczy zrobić rysę na danym wyrobie przy pomocy specjalnego kamienia probierczego, a następnie nanieść na nią odrobinę cieczy probierczej. Jeżeli rysa pozostaje widoczna, wyrób wykonany jest ze stopu złota. Natomiast jeżeli zniknie, to oznacza, że jest wykonany z tombaku. Ta metoda pozwala również sprawdzić próbę złota.
Jak odróżnić złoto od tombaku – podsumowanie
Istnieje wiele metod, za pomocą których można sprawdzić, czy ma się do czynienia z przedmiotem wykonanym ze złota czy tombaku. Większość z nich można przeprowadzić samodzielnie, a niektóre pozostawić ekspertom, którzy znają się na tym najlepiej.
Wśród najczęściej wykorzystywanych w tym celu metod wymienia się m.in. dokładne oględziny, sprawdzenie koloru, szukanie cechy probierczej, zważenie kupowanego przedmiotu czy próbę z magnesem. Skorzystanie z powyższych sposobów, najlepiej z kilku z nich jednocześnie, pomoże ochronić się przed ewentualnym fałszerstwem.